Ragbi Günlükleri 133
SPORCU-ANTRENÖR İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA İSTİSMAR VE HUKUKİ YAPTIRIMLAR*
İstismar kelime anlamı olarak, birinin iyi niyetini kötüye kullanma, sömürme anlamına gelmektedir(Türk Dil Kurumu, 2020). Her yaştan ve cinsten bireyin istismar ile karşılaşması olasıdır ancak bu bölümde özellikle çocuk istismarına ilişkin bilgiler verilecektir. Burada çocuktan kasıt, evrensel anlamda kabul edildiği üzere, 18 yaşını doldurmamış kişileri ifade etmektedir.
Çocuk istismarı, yetişkin tarafından çocuğun sağlığına, yaşamına, gelişimine ve haysiyetine zarar veren veya verme potansiyeli taşıyan her türlü eylemi ifade etmektedir (World Health Organization, 2016).
İstismar türleri ise şu şekildedir:
1- Fiziksel istismar
2- Cinsel istismar
3- Duygusal istismar
Fiziksel istismar; çocuğun, bir yetişkin tarafından sağlığını etkileyecek derecede fiziksel hasar görmesi ya da yaralanmasıdır. Çocuklara yönelik fiziksel istismar; bir yetişkinin, genellikle ceza vermek amacı ile çocuğun vücuduna kasıtlı olarak sistemli ve sürekli bir biçimde zarar vermesi neticesinde meydana gelmekte, ölümle dahi sonuçlanabilmektedir (Malinosky-Rummell ve Hansen, 1993). Spor ortamında fiziksel istismar ise yaygın olarak antrenörlerin ceza vermek, otorite kurmak veya disiplin sağlamak amacıyla uyguladıkları fiziksel şiddet neticesinde gerçekleşmektedir.
Cinsel istismar; yetişkin bireyin kuvvet kullanarak ya da kandırma yolu ile çocuğa cinsel davranışlarda bulunmasını ifade etmektedir. Cinsel istismar temas içerebileceği gibi temas olmaksızın yapılan eylemlerle de gerçekleşebilmektedir (Borg, Snowdon ve Hodes, 2014).
Duygusal istismar, yetişkin birey tarafından çocuğun duygusal durumuna ve gelişimine zarar verebilecek, sözlü ya da fiziksel şiddet içermeyen cezaları kapsayan eylemlerdir (Kaplan, Pelcovitz ve Labruna, 1999). Spor ortamında duygusal istismar, antrenörlerin çocuk sporculara küfretmesi, aşağılaması, tehdit etmesi ve küçük düşürmesi gibi davranışlar neticesinde yaşanabilmektedir.
Çocuk İstismarına Yönelik Hukuki Yaptırımlar
T.C. Anayasası Madde 41’de belirtildiği üzere: ‘“Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır.” Buna bağlı olarak mevzuatta yer alan Çocuk Koruma Kanunu (2005) ile; bedensel, zihinsel, ahlaki, sosyal ve duygusal gelişimi ile kişisel güvenliği tehlikede olan, ihmal veya istismar edilen ya da suç mağduru olması sebebiyle korunma ihtiyacı olan veya suça sürüklenen çocukların korunmasına, haklarının ve esenliklerinin güvence altına alınmasına ilişkin usul ve esasları düzenlenmektir.
Çocuklara yönelik cinsel istismar neticesinde uygulanacak cezai hükümler ise Türk Ceza Kanunu’nda (2004) yer almaktadır. Buna göre:
• Çocuğu cinsel yönden istismar eden kişi, sekiz yıldan on beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Cinsel istismarın sarkıntılık düzeyinde kalması hâlinde üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
• Mağdurun on iki yaşını tamamlamamış olması hâlinde verilecek ceza, istismar durumunda on yıldan, sarkıntılık durumunda beş yıldan az olamaz.
• Cinsel istismarın vücuda organ veya sair bir cisim sokulması suretiyle gerçekleştirilmesi durumunda, on altı yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasına hükmolunur. Mağdurun on iki yaşını tamamlamamış olması hâlinde verilecek ceza on sekiz yıldan az olamaz.
• Cinsel istismarın, çocuklara karşı cebir veya tehditle gerçekleştirilmesi hâlinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.
• Cinsel istismar için başvurulan cebir ve şiddetin kasten yaralama suçunun ağır neticelerine neden olması hâlinde, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
• Suç sonucu mağdurun bitkisel hayata girmesi veya ölümü hâlinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına hükmolunur.
Diğer yandan, cinsel istismar suçunun çocuğun antrenörü ya da öğretmeni gibi eğiticisi sıfatını taşıyan kişi tarafından işlenmesi durumunda yukarıda belirtilen cezalar yarı oranında artırılmaktadır.
Cinsel istismara ek olarak fiziksel ve duygusal istismara yol açan ve Türk Ceza Kanunu’nda tanımlanmış olan suçların çocuklara yönelik gerçekleştirilmesi durumunda uygulanacak cezai müeyyideler ağırlaştırılmaktadır.
Bu noktada görülmektedir ki antrenörlerin istismar kavramını bilmesi önem arz etmektedir. Çocuk sporcuların performansını artırmak amacıyla veya rekabet duygusuyla olsa dahi, onları istismar edecek davranışlardan uzak durulmalıdır.
*ÇOLAKOĞLU Tekin, Cihan Ulun, Can Çavin Ötkan(2020), ‘‘Sporcu-Antrenör İlişkileri Bağlamında İstismar ve Hukuki Yaptırımlar’’. S. B. Çavuşoğlu(ed), Spor Yönetimi 2. İçinde: s.103-104, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
